Orta gerilim (veya OG), elektrik enerjisinin dağıtımı ile ilgili bir gerilim oranını ifade eder, burada ikinci gerilim 1 kV’un üzerinde değerlere sahiptir ve 35 kV’un üzerinde değildir: yüksek gerilim alıcı istasyonlarından alçak gerilim (ikinci) enerji dönüşüm trafo merkezlerine kadar ara dağıtım ağı bölümlerinde kullanılır.
Orta Gerilim Kullanımı
Elektrik dağıtım süreçlerinde, elektriğin ilgili altyapının akışı boyunca yüksek voltajda taşınmasının en iyisi olduğuna dair genel bir ilke vardır: bu ilke, enerjinin uzun mesafelerde bile güç kaybı olmadan seyahat etmesini sağlar. Ancak yüksek gerilim, evsel ve endüstriyel tesisler için çok yüksek değerlere sahiptir. Bu durum, dağıtım aşamasında ve nihayetinde son kullanıcıya teslimat sırasında gerilimde neden önce orta gerilime ve son olarak da düşük gerilime doğru kademeli bir düşüş olduğunu açıklar. Örneğin, orta gerilim, yerleşim birimleri (apartman blokları, teraslı evler, bitişik binalar) arasındaki bağlantıların yanı sıra tüm endüstriyel kullanımlar ve yüksek gerilimli elektrik gerektirmeyen tüketiciler için kullanılır. Aynı zamanda orta gerilim, demiryolu zincirleri için, yani genellikle 3 kV orta gerilimin (doğru akım) veya daha yeni tesislerde 25 kV orta gerilimin (alternatif akım) bulunduğu demiryollarının havai temas hattı için kullanılır.
Standart Orta Gerilim Değerleri
Normal kabul edilen ve tesislerde kullanılması önerilen bir dizi gerilim değerini tanımlayan Türkiye Elektroteknik Komitesi’ne göre, orta gerilimin üç aşaması 10 kV, 15 kV ve 20 kV’dir. Ancak teknik olarak orta gerilimin, alternatif akım ile doğru akım arasında bir farkla, minimum ve maksimum gerilim arasında var olan aralığa karşılık geldiği kabul edilir. Özellikle – alternatif akım için 1.000 ila 15.000 volt arasındaki aralık orta gerilim olarak kabul edilir; – doğru akım için ise 1.500 ila 30.000 volt arasındaki aralık orta gerilim olarak kabul edilir.
Enerji Dağıtımı İletim Şebekesi
Elektrik Türkiye’deki veya yurtdışındaki elektrik santrallerinde üretilir. Elektrik santrallerinde enerji orta gerilimde (10 ila 25 kV arasında) üretilir: ancak dağıtım şebekesine beslenmeden önce yüksek ve ekstra yüksek gerilime dönüştürülür. Bu, dağıtım verimliliği ve ekonomi nedenleriyle yapılır, çünkü taşınan aynı güç için, yüksek voltajlar uzun mesafelerde daha az dağılmayı garanti eder. Elektrik santrallerinden çıkan ürün, alternatif akımla beslenen ve 50 Hz frekansa sahip ulusal elektrik şebekesi aracılığıyla son kullanıcılara dağıtılır. Elektrik iletim şebekesine ilişkin altyapılar, farklı voltaj seviyelerini biriktirebilen bir dizi elektrik trafo istasyonuna ve bağlantı hattına sahiptir: – ekstra yüksek voltaj (150 kV üzeri); – yüksek voltaj (30 ila 150 kV arası); – orta voltaj (1 ila 30 kV arası); – düşük voltaj (1 kV altı). Genel olarak, yukarıda ele alınan dört değer iki büyük gruba ayrılır: ekstra yüksek ve yüksek gerilim iletim şebekesi (AAT/AT) ve orta ve düşük gerilim dağıtım şebekesi (OG/AG). Yüksek voltajlı iletim şebekeleri (bununla kastedilen, 380 kV’a kadar olan değerlerle, enerjiyi elektrik santrallerinden ikincil dağıtım merkezlerine taşıyan şebekelerdir) tek bir operatöre (Türkiye’da bu şirket Terna’dır) emanet edilmiştir. Yüksek gerilim altyapısı 63.000 kilometreden daha uzun olup, besleme noktaları (elektrik santralleri) ile çekme noktalarını (anahtarlama ve dönüştürme trafo merkezleri) birbirine bağlama işlevine sahiptir. Bu ağ, yabancı (çoğunlukla Avrupa) ağlarla ara bağlantıları olan ağdır.
Orta Gerilim Dağıtımı
Yüksek gerilim enerjisinin iletimi, enerjinin yüksek gerilimden orta gerilime dönüşümünün gerçekleştiği birincil trafo merkezlerinde (YG/OG) sona erer. Bu noktadan itibaren dağıtım ağı, yani tedarikçilerle yapılan ilgili sözleşmelere göre enerjiyi bireysel tüketicilere ulaştıran bölgesel dağıtım şirketlerine emanet edilen zincirin kolu başlar. Özellikle, orta gerilim hatları, YG/AG dönüşümü gerçekleştirildikten sonra, enerjiyi YG/AG bozulmasının gerçekleştiği ikincil trafo merkezlerine taşır: gerilim son aşamaya (1 kV’un altına) düşürüldükten sonra, dağıtım ve kamu hizmetlerine teslimat mümkündür. Aslında, tüketiciler yapısal olarak yüksek voltaj seviyeleri için uygun değildir, çünkü kurulumların büyük çoğunluğu 230 V hatlarda (tek fazlı tüketiciler için) ve 400 V hatlarda (üç fazlı tüketiciler için) kalibre edilmiştir. Voltajın düşürülmesinin bir başka nedeni de esasen güvenlikle ilgilidir: aslında, yüksek voltaj bir sistem arızası durumunda daha yüksek riskler doğurur (elektrik çarpması durumunda ölümcül etkileri bile olabilir).
Dağıtım Neden Orta ve Alçak Gerilimde?
Elektrik son kullanıcılara orta ve düşük voltajda sağlanır, çünkü genellikle endüstrilerde ve evlerde elektrik çeken ekipman ve makineler sırasıyla bu voltajlarda çalışır. Buna ek olarak, güvenlikle ilgili geçerli bir neden daha vardır: hepimizin bildiği gibi, yüksek voltaj daha büyük riskler taşır ve elektrik çarpması durumunda çok tehlikelidir.