Transformatör Nedir?
Transformatör, enerjinin oluşması için bulunan elektromanyetik indüksiyonların, farklı bir devreye geçirilmesi amacıyla kullanılan bir sistemdir. Transformatör bulunduğu alanda herhangi bir gerilim seviyesinde değişim yaşandığında, düşürme ve yükseltme adına tercih edilir. Transformatörler özelliklerine, işlevlerine, yapısına ve kullanım amacına göre çeşitlere ayrılır. Transformatör sektörde kullanılan ismi ile trafo olarak adlandırılır. Peki, transformatör nedir?
Transformatör diğer bilinen ismi ile trafo, elektro manyetik devreler arasında bulunan dönüşümü dengeli bir şekilde sağlar. Manyetik alanlardaki değerlerin düşürülme ve yükseltme işlemleri, transformatörler ile birlikte gerçekleşir. Devreler arasındaki gerilimlerde zaman zaman artış ya da yükseliş olabilir. Bu durumda çalışma sistemi gerçekleştiren makine, transformatör elektrik makinasıdır. Transformatörler kullanımına ve özelliklerini göre çeşitlere ayrılır. Trafonun oluşabilmesi için demir nüve ve iletken şeklinde ifade edilen sistemler bulunur. Bunlar gerilimin eşit düzeyde yükselmesi ve düşürülmesi için bulunur. Sekonder gerilimi, yükseltici trafolarda bulunur. Primer devreden alınan gerilimler ise sekonder devreye göre daha büyük olduğu için düşürücü trafo sisteminde yer edinir. Birbirinden ayrı devrelerdir.
Transformatör Kullanım Amacı
Transformatörlerin bulundukları alandaki kullanım amaçları, değişkenlik gözetir. Bunlar arasında genel olarak gerilim ya da akımın düşürülmesinde tercih edilen empedans uygunluğunun sağlanması, trafoların kullanım amacındaki en önemli sebeptir. Güç hattına bağlı şaselerin herhangi bir durumda ters bağlantı oluşturmaması için kısa devrelerden korumak adına transformatör kullanılır.
Transformatör Ekipmanları Nelerdir?
Transformatör tek başına çalışan bir makine sistemi değildir. Birçok ekipmanla birlikte çalışma gerçekleştirir. Bunlar;
- Sargılar
- Çekirdek
- Yalıtım ve destek aksamı
- İzalatör
- Koruma ve yardımcı ekipmanlar
- Sıcaklık göstergeleri
- Basınç emniyet vanası
- Radyatörler
- Fan pompa ve transformatörün çeşidine göre farklılık sağlayan diğer ekipmanlar bulunur.
Her birinin özelliği çalışmaya büyük ölçüde etki eder. Herhangi bir ekipman olmadığı takdirde, transformatörden istenilen düzeyde verim alınamaz.
Transformatör Çeşitleri Nelerdir?
Transformatör çeşitleri, kullanım amacına göre farklı özelliklerde ve şekillerde imal edilir. Bunlar;
- Ölçü trafoları
- Oto trafoları
- Tek fazlı trafolar
- Güç fazlı güç trafoları olmak üzere bulunur.
Ancak transformatör çeşitleri, içerisinde günümüzde birçok sektörde sıklıkla kullanılan alternatif seçeneklerde de bulunur. Bunlar ise;
- İletim transformatörleri
- İstasyon transformatörleri
- Dağıtım transformatörleri
- Güç transformatörleri
- Yalıtım izolasyon transformatörleri
- Oto transformatörleri
- Ölçü transformatörleri
- Ses frekansı transformatörleri
- Ve son olarak kontrol transformatörleri şeklinde bulunur.
Her transformatörün çalışma gerilimi ya da nüvelerine göre ayrılması mümkündür. Burada ki farklılık sisteme de etki eder.
Trafo Çalışma Sistemi Nasıldır?
Transformatörden istenilen düzeyde verim alınabilmesi için belirli bir çalışma sistemi bulunur. Bu çalışma sistemi esnasında manyetik nüve üzerinde sargı bulunur. Vu sargı gerilimi etkileyen önemli bir sistemdir. Transformatörlerde bulunan primer devresi, alternatif akımı uygular. Bu devrelerin birbiriyle olan etkileşimi transfer merter de ki dönüştürme olayını gerçekleştirir. Dönüştürme oranındaki sargılar dan belirli uçlar çıkartılır. Bunlar doğru gerilimi uyguladığı takdirde, manyetik bir alan oluşur. Bu alan sabittir ve elektriksel bağlantının çalışmasını sağlar. Farklı transformatör sistemlerine göre çalışma sistemi de değişkenlik gözetir. Burada güçlü motor sistemi bulunanlar ya da güçlü ekipmanlara sahip olanların elektrik devre sistemleri, beklenilenin üstünde bir performans gerçekleştirebilir.
Transformatör Ne İşe Yarar?
Elektriğin üretildiği alan ile tüketildiği yer arasında mesafe bulunur. Bu mesafe kilometrelerce kadar uzaktadır. Şehir merkezinde bulunan elektronik elektrik santrali, genel olarak şehirden uzakta bir alanda bulunur. Bu durum oluşabilecek tehlikelerinden önüne geçilmesini sağlar. Özellikle çekim kuvvetinin düşük seviyelerde olduğu alanlarda elektrik üretilmesi ve tüketilmesi esnasında, yeterli düzeyde verim alınamaz. Burada mutlaka kayıplar yaşanır. Elektrik üretildikten sonra ev işleri ya da çeşitli konumlara ulaşması yeterli düzeyde gerilim olmadığı takdirde mümkün değildir. Burada devreye santralden üretilen elektriğin yükseltilmesi amacıyla kullanılan, enerji transformatörleri gelir. Enerji transformatörleri bu konuda oldukça yardımcı bir makine sistemidir. Elektriğin kullanılacağı yere konulur ve yükseltme alçaltma işlemleri burada gerçekleşir. Transformatörler diğer bilinen ismiyle trafolar, yükseltici ve alçaltıcı özelliği ile bulunduğu alana oldukça fazla etki sağlar. Trafo tiplerine göre kullanım amacı da farklıdır. Ancak genel olarak trafolar, akım ve gerilim değerinin taşınmasında ve iletilebilmesinde tercih edilir. Bununla birlikte iletilerin yüksek seviyelere çıkarılmasında, büyük bir öneme sahiptir.